Đến giờ phút này, giới lương tâm ở Việt
Nam hầu như có thể khẳng định về một khả năng “chìm xuồng” rất lớn đối
với các tội ác xã hội do các nhóm lợi ích vô đạo đức gây ra.
Ít nhất, những tội ác đó gắn bó không thể
bền vững hơn với vụ chôn thuốc trừ sâu ở Thanh Hóa và cơn đại hồng thủy
xả lũ ở Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên – được hiện thực hóa không hề
thiếu sinh động và tàn nhẫn bởi các nhà máy thủy điện.
Nicotex Thanh Thái đã trở thành một cái
tên đáng được ghi vào sách giáo khoa lịch sử Việt Nam.Cái quái thai có
cái tên thanh lịch trên đã gây ra vài chục người chết vì ung thư và hàng
trăm trẻ dị tật ở những làng mạc xung quanh.
Cũng chưa bao giờ trong lịch sử chế độ
cầm quyền ở Việt Nam, cơn bạo bệnh quái thai lại được nhân danh hành
động xả lũ thủy điện đến thế. Gần năm chục mạng dân nghèo đã bị giết
trong cơn lũ cực kỳ vô trách nhiệm và vô liêm sỉ.
Hai hành động trên lại chỉ xảy ra không
bao lâu trước một hành động khác mang tính “đồng thuận” rất cao: Quốc
hội Việt Nam thông qua bản Hiến pháp năm 2013 với 98% đại biểu cúi đầu
bấm nút.
Hiến pháp 2013 lại là một đặc trưng lịch
sử cho quan điểm “cương lĩnh đảng quan trọng hơn hiến pháp” và nhóm
người “còn đảng còn mình”.
Không có và cũng đã chẳng có bất kỳ nội
dung quan trọng nào trong Hiến pháp năm 2013 được điều chỉnh so với Hiến
pháp năm 1992, bất chấp rất nhiều ý kiến và kiến nghị từ các nhân sĩ,
trí thức và người dân Việt Nam. Trong một hành động vinh danh sau đó,
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng còn nêu ra một kết luận mang tính mặc định
“bản Hiến pháp mới đã nói lên tiếng nói của 90 triệu đồng bào”. Dù rằng
trước đó, kết quả cuộc khảo sát chỉ số công lý 2012 do Chương trình Phát
triển Liên Hiệp Quốc (UNDP) tại Việt Nam cho thấy có đến 42,4% dân
chúng Việt Nam không biết gì về hiến pháp, hoặc chưa bao giờ nghe nói
đến hiến pháp!
Vô tình hay hữu ý, từ sau khi bản Hiến
pháp mới được thông qua, tiến trình điều tra vụ chôn thuốc trừ sâu vào
lòng đất của Công ty Nicotex Thanh Thái cũng lẩn nhanh vào bóng tối.
Thậm chí Trung tá Trần Văn Thực – Chánh Văn phòng Công an tỉnh Thanh Hóa
– còn tuyên bố rằng cơ quan này đã đánh giá lại quá trình xử lý vụ việc
và xác nhận “chưa thể xử lý gì đối với họ cả”.
Như thường lệ và điều được coi là lề thói
nội bộ, không thiếu lý do và nguyên nhân chậm trễ được “họ” nại ra. Một
quan chức được xem là chịu trách nhiệm gián tiếp về nhiều cái chết của
dân chúng do hành động xả lũ “đúng quy trình” là ông Vũ Huy Hoàng – Bộ
trưởng Công thương, đã “đi công tác nước ngoài” ngay trong thời gian
những cái chết bi thiết như thế xảy ra. Nhưng kết quả của cuộc họp với
ngành thủy điện do vị bộ trưởng này chủ trì đã không làm sáng tỏ được
bất cứ nguyên nhân trực tiếp nào dẫn đến thảm họa của người dân, trừ
điều được báo chí mỉa mai “dân chết… đúng quy trình”.
Trách nhiệm của những kẻ thủ ác như Tập đoàn Điện lực Việt Nam cũng vì thế đã được vinh tôn hơn bao giờ hết.
Một trì độn lớn phải dẫn đến những tệ nạn
nhỏ. Nói cách khác, thói vô cảm và vô trách nhiệm của giới quan chức đã
kết tinh trong mọi hành động từ nhỏ đến lớn, từ thấp đến cao và ngược
lại. Tất cả đều cho thấy đang và sẽ khó có một đột biến nào về não trạng
và hành vi đạo đức trong giới này.
“Dắt tay nhau dưới tấm biển chỉ đường của
ý thức hệ” – như một bức tranh mà ẩn sĩ Hà Sỹ Phu đã phác thảo về tâm
can giới đảng viên trước đây hai chục năm, nay đã minh họa một cách
không thể hiện thực hơn về vệt tương lai tất cả cùng kéo nhau xuống hố.
Trong tình cảnh đẫm lệ trên xác người như
thế, với những người dân vùng rốn lũ và những đứa trẻ còn đeo khăn tang
cha mẹ, sẽ chẳng còn hy vọng mỏng manh nào để trông mong vào mảnh ghép
công tâm còn lại của một chính quyền luôn tuyên xưng cho “một xã hội
công bằng và văn minh”.
Trái lại, xã hội Việt Nam đang bước vào
thời kỳ mà hầu hết những kẻ giàu có đều có thể mua vé qua cổng thiên
đường, còn công bằng là một giá trị quá xa xỉ. Giờ đây, thứ công bằng ít
ỏi còn lại chỉ phụ thuộc duy nhất vào dân chúng, vào chính sự quyết
đoán của những người dân nghèo khổ và các nạn nhân. Nếu không có người
vợ mười năm đằng đẵng tìm mọi cách minh oan cho chồng, ông Nguyễn Thanh
Chấn hẳn đã còn phải chịu cảnh oan sai không chỉ một thập kỷ tù đày.
Hiện tình, đáng lẽ những tội ác tày đình
của Nicotex Thanh Thái và các nhà máy thủy điện xả lũ giết dân ít ra
phải bị các nạn nhân đưa ra trước vành móng ngựa. Và tối thiểu, một tòa
án dân sự phải được thiết lập để phán quyết về chuyện các hung thủ phải
đền bù cho người dân chịu nạn.
Song điều cay đắng bất nhẫn là cho tới
nay đã không có bất cứ hứa hẹn nào về khả năng bồi thường, dù chỉ tượng
trưng, của Nicotex Thanh Thái và các nhà máy thủy điện cho nạn nhân. Một
sự thật cay đắng không kém trong xã hội đóng kín là cũng chưa có bất kỳ
tín hiệu nào, dù chỉ manh nha, về một lá đơn khiếu nại của nạn nhân đối
với những kẻ thủ ác, đối với những vụ việc cần bị xem là trọng án nhưng
đang nhanh chóng được cho “chìm xuồng”.
Mọi thứ đã vượt quá mọi giới hạn. Tỷ lệ
phiếu thuận tuyệt đối cho Hiến pháp 2013 cũng là giới hạn tốt nhất từ
trước tới nay mà giới nghị sĩ dân bầu có thể phủ quyết những quyền lợi
chính đáng như cơ chế không thu hồi đất đối với nhân dân.
T
hế nhưng dường như sức chịu đựng của
người dân Việt Nam vẫn nằm trong một hệ thống tiêu chí cam chịu bất
thành văn. Cũng như thói quen im lặng mãn tính đã di căn diện rộng trong
giới đảng viên, tâm lý sợ hãi cái hệ thống đó vẫn ngấm ngầm lan tỏa và
phát huy tác dụng. Đến lượt mình, cái tác dụng này lại khiến cho những
nạn nhân của nó không đủ sức gắn bó với nhau để chung sức phá tan hệ
thống tâm lý đáng sợ đó.
Nếu những tội ác dã man nhất cũng không
còn đọng lại nơi vùng đáy lương tâm của hệ thống tư pháp, hiển nhiên cái
hố phân hóa giai cấp sẽ ngoác rộng trong một tương lai hoàn toàn thiếu
thiện chí. Đó là sự đối đầu không thể tránh khỏi, không thể cứu vãn giữa
khối dân chúng với nhà nước.
Ở một chiều kích lệch pha ngày càng lớn
với chính thể, số đông dân chúng và giới trí thức có lương tâm càng nhận
ra rằng xã hội dân sự là cần thiết biết bao vào lúc này. Đơn giản là
nếu có, dù chỉ là một phong trào dân sự về bảo vệ dân sinh và môi trường
ở Việt Nam, tiếng nói của phong trào này sẽ lập tức gắn quyện với những
người chịu rủi ro và sẽ khiến các cấp chính quyền phải miễn cưỡng dịu
bớt sắc diện vô cảm cùng vô liêm sỉ của họ.
Trong thế cùng đường của ngày càng nhiều
người dân, có lẽ một hoặc vài ba phong trào như thế sẽ tự nhiên xuất
hiện trong vài ba năm nữa. Chỉ có điều, nếu một vài xung khắc xã hội và
giai cấp được giải quyết, ý nghĩa về kết quả của nó sẽ thuộc về những
người của xã hội dân sự chứ không thể mang tính tô hồng trong các báo
cáo của chính quyền địa phương.
Phạm Chí Dũng.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar