Chuyện tình xứ Huế theo cùng 
các phương ngữ “răng, mô, tê, rứa” là đề tài rất nhiều người quan tâm. Đấy cũng 
là cách chúng ta tìm hiểu về ngôn ngữ Huế. Tiếng Huế một phần tất yếu của con 
người Huế, nét văn hóa Huế và tình yêu Huế.
 
Đầu tiên là bài thơ làm 
quen mà nhiều người đã biết. Lưu Trần Nguyễn đã đưa ta về với thời của học sinh 
trường Quốc Học và nữ sinh Đồng Khánh Huế những năm 1950- 1960. 
 
Thuở ấy, Quốc Học là 
trường dành riêng cho nam sinh, còn trường Đồng Khánh là trường dành riêng cho 
nữ. Học sinh hai trường này học rất giỏi. Cứ mỗi khi tan trường, nam sinh Quốc 
Học thường hay đón chờ nữ sinh Đồng Khánh chuyện trò….
 
Từ đây đã hình thành nên 
nhiều chuyện tình, bài thơ sau đây là sự mở đầu cho một chuyện tình yêu thời học 
trò ở Huế : Lời người con gái nghe có vẻ chua ngoa, song, không dấu được nỗi 
thích thú trong lòng.
Đầu câu huyện là những lời 
trách móc, e sợ dị nghị nhưng cuối câu chuyện là lời hẹn hò cho những lá thư 
sau:
“ 
Răng mà cứ theo tui hoài rứa
Cái ông ni mới dị chưa tề
Sớm trưa chiều ba 
bữa đi về
Đưa và đón mần chi không biết!
Ôi 
đôi mắt chi mà tha thiết
Đừng có nhìn làm loạn bước tui đi!
Lá thư tình 
ông gởi mần chi?
Cha mẹ biết rầy la tui chết! ….
Tội 
tui lắm! Cách cho vài bước
Đừng đi gần hai đứa song đôi
Xa xa cho kẻo bạn 
tui cười
Mai vô lớp cả trường dị nghị!
Theo 
chi rứa răng mà không biết dị
Thôi được rồi! Đưa lá thư đây!
Mai tan 
trường đơị ở gốc cây
Tui sẽ tới trả lời cho biết…”
 
Đó là bước đầu trao thư và 
nhận thư. Lối xưng hô vẫn còn xa cách lắm. Người ta bảo dấu hiệu để nhận biết 
người con gái Huế đã bằng lòng yêu bạn hay chưa là qua cách xưng hô. Con gái Huế 
khi chưa yêu thì thường xưng “ ông, tui”, đến khi xưng “ông/ em” thì tình cảm đã 
lớn thêm một cấp độ nhưng người con gái Huế vẫn đang còn tìm hiểu và thử thách 
chàng trai. Đừng có nghĩ người con gái Huế xưng ông là vì người con trai lớn hơn 
mình quá nhiều tuổi, mà đó là vì con gái Huế muốn thế:
 
“ Em 
sanh ra đã là con của Huế
Nên gắng liền với mấy chữ mô tê
Có khó chi mô 
ông không hiểu tề
Huế “răng rứa” như của ông “sao 
dzậy”.
 
Và cũng vì lối xưng hô “ 
ông” cho nên nhiều chàng trai đã tự ái, đã “lẫy”. Chúng ta hãy cùng nghe cô gái 
Huế giải thích thật dễ thương:
Em 
gọi “ông” có chi mô mà lẫy
Ông không già thì để í mần chi
Tại xưng anh em 
thấy nó kỳ kỳ
Người ta nghe được… ôi thôi dị chết
Ông 
biết rồi răng giả vờ chi cho mệt
Mần người ta noái chậm khổ ghê nơi
Huế em 
tiếng khó nghe rứa người ơi
Đến đây rồi … ráng mở tai cho lớn 
…”
 
Và rồi chắc cũng có thư qua 
về. Tháng ngày trôi qua, không biết đã xong học kỳ I chưa, hay là chàng trai ấy 
và cô gái Huế ấy đã bước sang năm học mới nhưng bài thơ sau thì chắc chắn là 
chuyện tình của họ đã đi qua được những cửa ải khó khăn ban đầu của sự ngại 
ngùng khi trao lời muốn nói.
 
Tình cảm đã thân thiết hơn, 
cách nói chuyện đã bớt đi phần e ngại, và người con gái Huế đã xưng “ em” 
không còn xưng “ tui, ông” xa cách như trước nhưng vẫn giữ được khoảng cách nam- 
nữ. Rồi sau giai đoạn đưa thư làm quên, đây đã là lúc đã được chấp nhận và 
bắt đầu  tìm đến nhà:
 
Tôi 
nhớ mãi một câu “rứa hí”
Em chào tôi “Rứa hí! Em về”
Lời nhỏ nhẹ mà tôi tê 
tê
Tiếng chào nhỏ đủ vừa nghe “rứa hí”…
Đã 
bao lần tôi về bên Huế
Với tôi Huế không nói điều chi
Chỉ đám cỏ non bờ 
sông chảy thế
Là tôi nghe tiếng Huế thầm thì
Con 
phố vắng tôi lần tìm quán nhỏ
“Mệ bán cho con năm đồng thuốc lá”
Mệ nhìn 
tôi rồi cười hỉ hả:
“Có rứa mà chú cũng mần thơ”
 
Chuyện tình yêu thời học 
trò chỉ có thế thôi. Lá thư hò hẹn, ánh mắt nhìn… Nghĩ ngợi về nhau nhiều 
lắm mà chẳng dám nói chi nhiều. Rồi chắc là hết học, cô gái lấy chồng theo sự 
sắp đặt của ba mạ. Lần cuối chia tay tình cảm cũng rất trong veo, vẫn là “ bên 
nớ”, “ bên ni” đầy xa cách:
 
Rứa 
thì rứa
Biết mần răng được
Bên nớ về
Bên ni biết mần 
răng
Bên 
nớ về
Bên ni đứng tần ngần
Nỏ được cầm tay
Chỉ lặng thinh không 
nói
Có chi mô mà rầu rầu tức tưởi
Lần cuối cùng thì cũng rứa mà 
thôi.
 
Tôi không muốn có một kết 
thúc như thế này nhưng thơ văn xưa đã viết, câu chuyện tình Huế qua những vần 
thơ “ răng , rứa” cũng đành chịu như vậy:
Ngày 
dạm hỏi
Bên nớ lên chùa trốn biệt
Ba Mạ tìm buông lời tiếng bẻ bàng
Rứa 
thì rứa biết mần răng được
Bên 
ni buồn
Khi bên nớ sang ngang
Hôm 
hôn lễ
Bên nớ bày hoa sứ
Cái loài hoa hai đứa miềng 
yêu
Bên 
ni biết
Bên nớ còn chưa hết
Vẫn còn thương
Thương lắm biết bao 
nhiêu.
 
Cách xưng hô không nói hết 
chiều sâu của tình cảm tận đáy lòng. Chàng trai Huế không nói nhiều mà dành trọn 
cả cuộc đời mình cho tình yêu:
 
Ngày 
gặp lại
Bên nớ thành bà ngoại
Mà bên ni vẫn là cứ trai 
tân
Bên 
nớ hỏi:
răng mà tội rứa
Bao năm rồi còn chưa chịu thành 
thân
Rứa 
thì rứa…
Có chi mô mà hỏi
Chưa quên được người
Đâu muốn khổ cho 
ai.”
 
Câu chuyện tình Huế theo 
cùng “ răng rứa” đã kết thúc như thế. Thực tế có những chuyện tình kết thúc có 
hậu, chú rể là chàng trai Quốc Học, cô dâu là nữ sinh Đồng Khánh, họ 
đã cùng nhau học tập, và cùng nhau thành đạt, giờ đã con cháu đề 
huề….
 
Sưu Tầm.